Israel và nhóm vũ trang Hamas của Palestine đang mắc kẹt trong một cuộc xung đột leo thang khiến gần 1.000 người thiệt mạng chỉ trong hơn một ngày. Ngày 7/10, Hamas đã phát động một cuộc tấn công chưa từng có vào Israel, làm nổ tung nhiều phần hàng rào ngăn cách kiên cố của đất nước và đưa các chiến binh vào các cộng đồng Israel dọc biên giới Gaza. Động thái này khiến chính phủ của Thủ tướng Benjamin Netanyahu cảnh báo về "một cuộc chiến tranh lâu dài và khó khăn". Máy bay phản lực của Israel đang ném bom Dải Gaza, san bằng các tòa nhà cao tầng và các khu dân cư. Nhưng Hamas, nhóm trung tâm gây ra tất cả điều này là gì?
Nhóm Hamas là gì?
Hamas là viết tắt của Phong trào Kháng chiến Hồi giáo và trong tiếng Ả Rập có nghĩa là "lòng nhiệt thành".
Nhóm này kiểm soát chính trị Dải Gaza, một vùng lãnh thổ rộng khoảng 365 km2 là nơi sinh sống của hơn hai triệu người nhưng bị Israel phong tỏa.
Hamas đã nắm quyền ở Dải Gaza từ năm 2007 sau một cuộc chiến ngắn chống lại lực lượng Fatah trung thành với Tổng thống Mahmoud Abbas, người đứng đầu Chính quyền Palestine và Tổ chức Giải phóng Palestine (PLO).
Hamas được thành lập khi nào và với mục đích gì?
Phong trào Hamas được thành lập ở Gaza vào năm 1987 bởi lãnh tụ Hồi giáo Sheikh Ahmed Yasin và phụ tá của ông là Abdul Aziz al-Rantissi ngay sau khi bắt đầu phong trào Intifada đầu tiên, một cuộc nổi dậy chống lại sự chiếm đóng của Israel trên các vùng lãnh thổ của người Palestine.
Phong trào bắt đầu như một nhánh của Tổ chức Anh em Hồi giáo ở Ai Cập và thành lập một cánh quân sự, Lữ đoàn Izz al-Din al-Qassam, để theo đuổi cuộc đấu tranh vũ trang chống lại Israel với mục đích giải phóng Palestine lịch sử.
Hamas cũng cung cấp các chương trình phúc lợi xã hội cho các nạn nhân người Palestine trong sự chiếm đóng của Israel.
Nguyên tắc của nhóm Palestine là gì?
Không giống như PLO, Hamas không công nhận tư cách nhà nước của Israel nhưng chấp nhận một nhà nước Palestine theo đường biên giới năm 1967.
Năm Khaled Meshaal, thủ lĩnh lưu vong của nhóm Palestine từng cho biết: "Chúng tôi sẽ không từ bỏ một tấc đất quê hương của người Palestine bất kể áp lực gần đây là gì và cho dù sự chiếm đóng có kéo dài bao lâu".
Hamas phản đối kịch liệt hiệp định hòa bình Oslo do Israel và PLO đàm phán vào giữa những năm 1990.
Nước này chính thức cam kết thành lập một nhà nước Palestine trong phạm vi biên giới của mình, đã theo đuổi mục tiêu này thông qua các cuộc tấn công vào binh lính, người định cư và dân thường Israel ở cả các vùng lãnh thổ bị chiếm đóng của người Palestine và ở Israel.
Toàn bộ nhóm này hoặc trong một số trường hợp, cánh quân sự của nhóm này bị Israel, Mỹ, Liên minh Châu Âu, Canada, Ai Cập và Nhật Bản coi là tổ chức "khủng bố".
Đồng minh và người ủng hộ Hamas là ai?
Hamas là một phần của liên minh khu vực bao gồm Iran, Syria và nhóm Hezbollah ở Lebanon, vốn phản đối chính sách của Mỹ đối với Trung Đông và Israel.
Hamas và Hồi giáo Jihad, nhóm vũ trang lớn thứ hai trong khu vực, thường đoàn kết chống lại Israel và là những thành viên quan trọng nhất của phòng hoạt động chung điều phối hoạt động quân sự giữa các nhóm vũ trang khác nhau ở Gaza.
Mối quan hệ giữa hai nhóm trở nên căng thẳng khi Hamas gây áp lực lên nhóm Jihad Hồi giáo để ngăn chặn các cuộc tấn công chống lại Israel.
Lực lượng vũ trang Israel thề huỷ diệt Hamas. Ảnh NDTV
Điều gì đã thúc đẩy cuộc tấn công vào Israel ngày 7/10?
Người phát ngôn của Hamas Khaled Qadomi nói với Al Jazeera rằng nhóm này đã thực hiện hoạt động quân sự của mình để đáp trả những hành động tàn bạo mà người Palestine phải đối mặt trong nhiều thập kỷ.
"Chúng tôi muốn cộng đồng quốc tế chấm dứt hành động tàn bạo chống lại người dân Palestine ở Gaza, những thánh địa của chúng tôi như Al-Aqsa (Nhà thờ Hồi giáo). Tất cả những điều này là lý do đằng sau việc bắt đầu trận chiến này", ông nói.
Hamas cũng kêu gọi các nhóm khác tham gia cuộc chiến, nói rằng các cuộc tấn công hôm thứ Bảy chỉ là sự khởi đầu.
Hamas có nhắm vào dân thường không ?
Osama Hamdan, phát ngôn viên cấp cao của Hamas, nói với Al Jazeera rằng nhóm này không tấn công dân thường mặc dù các video của chính nhóm này cho thấy các chiến binh của họ bắt giữ những người Israel lớn tuổi làm con tin trong cuộc giao tranh hôm thứ Bảy.
Các nhóm nhân quyền như Tổ chức Ân xá Quốc tế cũng chỉ ra rằng thường dân Israel đã bị Hamas sát hại.
Nhưng Hamdan nhấn mạnh rằng nhóm này chỉ tấn công những người định cư sống trong các khu định cư bất hợp pháp, những người mà ông mô tả là mục tiêu hợp pháp.
"Bạn phải phân biệt giữa người định cư và thường dân. Những người định cư đã tấn công người Palestine", Hamdan nói.
Khi được hỏi liệu dân thường ở miền nam Israel có được coi là người định cư hay không, Hamdan nói: "Mọi người đều biết ở đó có những khu định cư".
"Chúng tôi không cố ý nhắm vào dân thường. Chúng tôi đã tuyên bố những người định cư là một phần của sự chiếm đóng và một phần của lực lượng vũ trang Israel. Họ không phải là thường dân", ông nói thêm.
Làm thế nào nhóm có thể thực hiện cuộc tấn công?
Hamas cho biết các chiến binh của họ đã bắt giữ một số người Israel trong khu vực này, đồng thời công bố video quay cảnh các chiến binh kéo lê những người lính đầy máu. Tuyên bố cũng cho biết các sĩ quan quân đội cấp cao của Israel nằm trong số những người bị bắt giữ.
Các video không thể được xác minh ngay lập tức nhưng phù hợp với đặc điểm địa lý của khu vực. Nỗi lo sợ rằng người Israel đã bị bắt cóc gợi lên ký ức về vụ bắt giữ người lính Gilad Shalit năm 2006, người mà các chiến binh liên kết với Hamas đã bắt giữ trong một cuộc đột kích xuyên biên giới. Hamas đã giam giữ Shalit trong 5 năm cho đến khi ông bị đổi lấy hơn 1.000 tù nhân Palestine bị Israel giam giữ.
Quân đội Israel cho biết Hamas cũng đã cử dù lượn bay vào Israel. Vụ tấn công gợi lại một cuộc tấn công nổi tiếng vào cuối những năm 1980 khi các chiến binh Palestine vượt từ Lebanon vào miền bắc Israel trên tàu lượn và giết chết 6 binh sĩ Israel.
Iran có một lịch sử lâu dài hỗ trợ Hamas. Ảnh CFR
Hamas lấy vũ khí từ đâu?
Các quan chức Mỹ nói với CNN hôm Chủ nhật rằng cho đến nay, chính quyền vẫn chưa tìm thấy mối liên hệ trực tiếp nào giữa Iran với việc lên kế hoạch và thực hiện cuộc tấn công vào Israel ngày 7/10.
Tuy nhiên, các quan chức cho biết không thể phủ nhận lịch sử hỗ trợ Hamas của Iran.
"Tất nhiên Iran cũng có mặt trong đó", một quan chức Mỹ nói với CNN. "Họ đã hỗ trợ Hamas và Hezbollah trong nhiều năm".
Ngay sau vụ tấn công, các quan chức cấp cao của Mỹ khẳng định rằng còn quá sớm để xác định liệu Iran có bất kỳ vai trò trực tiếp nào trong việc lập kế hoạch và hỗ trợ cuộc tấn công của Hamas hay không. Một quan chức cấp cao cho biết: "Còn sớm" và là vấn đề được quan tâm trực tiếp.
Nhưng các quan chức đang bắt đầu đi xa hơn khi nói rằng mối quan hệ lâu dài của Iran với Hamas có nghĩa là có khả năng họ đã giúp đào tạo và tài trợ cho nỗ lực cuối cùng dẫn đến cuộc tấn công cuối tuần này.
Một thượng nghị sĩ đảng Dân chủ giấu tên nói với CNN: "Mối quan hệ chặt chẽ của Iran với Hamas cũng như sự hỗ trợ về tài chính và hoạt động khiến họ có thể có vai trò trong việc này".
Nhưng hiện tại, các quan chức Mỹ cho biết không có thông tin tình báo nào đưa ra mối liên hệ trực tiếp.
Một nguồn tin quốc hội cho biết, với mức độ phức tạp của cuộc tấn công, Iran sẽ có vai trò, vì Hamas không có khả năng mua vũ khí ở quy mô này. Câu hỏi bây giờ là: Iran đóng vai trò ở mức độ nào.
Một câu hỏi quan trọng khác là làm thế nào Hamas phối hợp và tập hợp người và vũ khí để thực hiện chiến dịch mà không bị các hoạt động tình báo quan trọng ở Trung Đông và phương Tây, bao gồm cả Israel, phát hiện.
Về mặt công khai, các quan chức chính quyền cũng bày tỏ sự tương tự về cách hiểu về vai trò của Iran cho đến nay. Trên chương trình "State of the Union" của CNN , Ngoại trưởng Antony Blinken cho biết "trong trường hợp cụ thể này, chúng tôi chưa thấy bằng chứng nào cho thấy Iran chỉ đạo hoặc đứng đằng sau cuộc tấn công cụ thể này. Và trên chương trình" Meet the Press " của NBC, Blinken nói thêm "đó là điều chúng tôi đang xem xét rất cẩn thận và chúng tôi phải xem sự thật dẫn đến đâu".
Trong khi chính quyền bác bỏ những lời chỉ trích rằng một thỏa thuận gần đây giải phóng hàng tỷ đô la trong các quỹ của Iran có liên quan đến vụ tấn công, Blinken lại thận trọng hơn về việc liệu thỏa thuận này có cho phép Iran chi tiêu số tiền khác hay không, đồng thời lưu ý rằng Iran từ lâu đã bảo lãnh cho "chủ nghĩa khủng bố".
"Thật không may, Iran luôn sử dụng và tập trung nguồn tài chính của mình vào việc hỗ trợ khủng bố, hỗ trợ các nhóm như Hamas. Và họ đã làm như vậy khi có lệnh trừng phạt, họ làm như vậy khi không có lệnh trừng phạt. Và họ luôn ưu tiên điều đó", Blinken nói trên chương trình "Gặp gỡ báo chí" của NBC.
Đăng nhận xét