Hai ngôi làng mà chúng tôi nói đến là Quang Ốc và Nội Rối, thuộc xã Bắc Lý (Lý Nhân, Hà Nam). Dù hai làng chỉ cách nhau một quãng đồng (khoảng 10 phút đi bộ), mối quan hệ giữa hai làng vẫn bình thường nhưng con gái ở làng Quang Ốc chưa bao giờ kết hôn với trai làng Nội Rối trong gần 400 năm qua.
Nguyên nhân được bắt đầu từ lời thề xa xưa sẽ không bao giờ để con gái làng Quang Ốc kết hôn với trai làng Nội Rối.
Đình Làng Quang Ốc hướng về phía làng Nội Rối.
Gốc tích lời thề
Để tìm hiểu về việc kỳ lạ trên, chúng tôi đã gặp gỡ ông Trần Đại Cải – người đảm nhận nhiệm vụ trông coi đình làng Quang Ốc. Theo ông Cải, trong sổ sách tuy không có ghi chép về lời thề trên nhưng câu chuyện giữa hai làng trong xã Bắc Lý là Quang Ốc và Nội Rối là hoàn toàn có thật. Lời thề ấy được truyền lại từ đời này qua đời khác và gần 400 năm nay vẫn chưa được hóa giải.
Chuyện kể rằng, con gái Trưởng bạ (người giữ sổ sách trong làng) làng Quang Ốc nên duyên với con trai của Trưởng bạ làng Nội Rối. Cuộc sống của hai làng vẫn êm ả, yêu quý nhau nhưng đến khi cuốn sổ điền (sổ địa chính) của gia đình ông Trưởng bạ làng Quang Ốc bị mất thì xung đột xảy ra.
Nguyên nhân là vì làng Nội Rối quá nghèo, 2 vợ chồng sống vô cùng khó khăn. Một hôm, hai vợ chồng tâm sự với nhau, chồng nói vợ về nhà lấy sổ điền của bố đẻ mang về để chữa lại, lấy ít đất đai cho vợ chồng cày cấy để còn sinh nhai và nuôi con cái.
Ông Trần Đại Cải - người trông giữ đình làng Quang Ốc khẳng định hàng trăm năm nay trai gái hai làng không lấy nhau là hoàn toàn có thật.
Thấy chồng nói thuận ý trong khi thấy ruộng đồng ở làng Quang Ốc cũng mênh mông nên cô vợ đã nghe lời về nhà lấy trộm cuốn sổ điền của cha mình đưa cho chồng.
Sau khi đã lấy được sổ điền, người chồng lại đưa cho bố mình để vẽ lại bản đồ địa chính và lấy mất của làng Quang Ốc khoảng 100 mẫu ruộng đầu làng. Tại thời điểm ấy, số ruộng này làng Quang Ốc để không, không cày cấy nên cũng không đóng thuế.
Sau khi vẽ lại, ông lại âm thầm đóng thuế để chứng thực đây là đất của làng mình. Sau một thời gian, ông bắt đầu cho người dân ra để cày cấy ở 100 mẫu ruộng này. Người dân làng Quang Ốc thấy vậy thì can ngăn và xảy ra xô xát, mâu thuẫn tranh chấp đất đai và kiện lên quan phủ.
Lúc này Trưởng bạ làng Quang Ốc vẫn yên tâm và chắc thắng vì tin rằng mình có sổ sách chứng thực. Ấy vậy nhưng khi giở sổ ra thì thấy đã bị chỉnh sửa, cộng với hơn 1 năm qua làng Nội Rối có đóng thuế đầy đủ nên quan xử phần đất trên thuộc về làng Nội Rối.
Không chịu phán xử của quan, Trưởng bạ làng Quang Ốc đã huy động bà con, thanh niên trong làng ngay trong một đêm đào, đắp một con đường mà làng Nội Rối chưa cắm đất của mình để phân rõ ranh giới đất đai của hai làng.
Chiếc đinh gỗ (khoanh đỏ) vẫn còn tồn tại minh chứng cho lời thề năm xưa.
Để cho chắc chắn, người dân trong làng huy động toàn bộ nhân lực di chuyển đình làng từ giữa làng ra ngoài gần con đường mới đắp, ngoảnh hẳn mặt về phía làng Nội Rối để khẳng định “chủ quyền” của làng. Sau đấy, một cuộc họp trong làng được tổ chức tại đình Quang Ốc.
Nguyên nhân mất sổ điền là do con gái của Trưởng bạ đánh cắp mang sang nhà chồng, gây tổn hại đến đất đai của làng. Để không có chuyện tương tự nào xảy ra nữa mọi người trong buổi họp đã thống nhất đưa ra lời thề là “Từ nay về sau gái làng Quang Ốc sẽ không lấy trai làng Nội Rối”.
Để chứng minh và dặn dò con cháu sau này các cụ đã dùng chiếc đinh gỗ đóng vào cột đình của làng.
Lời thề gần 400 năm vẫn chưa được hóa giải
Dù chuyện cũ đã xảy ra gần 400 năm, làng Quang Ốc cũng đã đổi khác nhiều với những con đường được bê tông hóa trải dài khắp ngả nhưng con đường phân chia địa chính với làng Nội Rối vẫn còn đó.
Đình làng Quang Ốc vẫn uy nghiêm sừng sững, ngoảnh mặt về phía làng Nội Rối. Đặc biệt, ở trong đình làng Quang Ốc vẫn còn một chiếc đinh gỗ đóng vào thân cột đình. Nó là những minh chứng lịch sử cho lời thề mà trước đây dân làng Quang Ốc đã thề.
Con đường trong một đêm người dân làng Quang Ốc đắp để phân chia đất vẫn được dân làng gìn giữ.
Theo người dân hai làng Nội Rối và Quang Ốc, suốt những năm qua trai gái hai làng cũng có nhiều người yêu nhau, nhưng rất lạ là họ không kết hôn với nhau. Dù gia đình hai bên không ai đe dọa, ngăn cấm nhưng họ chỉ dừng ở mức trở thành bạn bè.
Cụ Cao Văn Trạc (89 tuổi), là người trông coi đình làng Nội Rối cho biết: "Chẳng phải chúng tôi có “oán hận thâm thù” gì, cũng chẳng biết có phải do lời thề của các cụ để lại hay không, nhưng hiện nay quan hệ giữa hai làng rất tốt, chưa bao giờ có xích mích này nọ. Chúng tôi cũng đùm bọc, giúp đỡ nhau, việc các cụ thề cũng chỉ là tích xưa truyền lại cho con cháu mà thôi.
Từ khi lời thề được lập cho đến nay, chỉ có đúng một người duy nhất là ông Kim Văn Bồi, người làng Quang Ốc lấy vợ là người làng Nội Rối, nhưng sau khi lấy vợ thì ông Bồi cũng sang làng Nội Rối định cư. Còn tuyệt nhiên chưa một trường hợp con gái làng Quang Ốc kết hôn với con trai làng Nội Rối.
Tôi nghĩ rằng có phá bỏ lời thề đi chăng nữa thì nếp nghĩ trên cũng đã trở thành nét văn hóa của người dân quê tôi".
Đăng nhận xét